Het G1000-experiment

Grootschalige participatieprocessen zoals de G1000 zie je niet iedere dag. In binnen- en buitenland wordt het project dan ook beschouwd als een mijlpaal op het pad van de deliberatieve democratie in onze contreien. En dat was het ook, op verschillende manieren.

Onlosmakelijk verbonden met de G1000 is het gevoel van “we hebben het gedaan!”, en dit met beperkte en onzekere middelen – de kerngroep koos er immers bewust voor om het hele project te financieren via crowd-funding. De G1000 werd hierdoor een prachtig staaltje van de kracht van vrijwilligerswerk, waarbij de deels vergoede professionele ondersteuning van Levuur fungeerde als noodzakelijk rustpunt. De motivatie, energie en gedrevenheid waren groot, net als de drang om samen te experimenteren en alternatieven te onderzoeken: ook in de loop van het traject bleef er ruimte voor nieuwe sporen, zoals de G’home’s (groepjes burgers die zichzelf organiseerden om kleine burgertopjes in hun buurt te doen ) en de G’off’s (een online proces).

De G1000 begon met de drang om alternatieven te bedenken voor een tanend systeem, en eindigde met aanbevelingen die door datzelfde systeem weliswaar met veel égards werden aangenomen maar verder nauwelijks werden behandeld.

Hoe kun je werken aan alternatieven voor het huidige systeem zonder meteen door datzelfde systeem gerecupereerd te worden en deel worden van het politieke spel? Waar ligt de grens tussen échte verandering en lovende lippendienst?

De G1000 was een gigantische machinerie, een intensief traject met een procesarchitectuur op maat dat uiteindelijk leidde tot één bijzonder goed doorwrocht aanbevelingsdocument voor een deelthema. Daarnaast stellen we vast dat binnen het hele traject de G’Home’s een onverwacht succes bleken en heel wat positieve dynamiek opleverden.

Is dit het? Moeten we dit soort van grootschalige inspraakprocessen meer doen? Of steken we beter onze tijd en energie in de actiebereidheid en actiegerichtheid van burgers?

De G1000 koos voor representatief werken: het streven was een doorsnede van de maatschappij rond de tafel brengen.

Is representatief hetzelfde als bottom-up werken? Hoe representatief kun je echt zijn? Hoe blijf je de natuurlijke flow van energie ondersteunen van burgers die er écht voor willen gaan?

De G1000 stond en viel met iets heel bijzonders: een onwankelbaar geloof in het project en de kracht van belangenloos enthousiasme. Wat niet altijd makkelijk was voor wie er anders over dacht.

Hoe laat je kritische stemmen toe in een project dat vooruit gestuwd wordt door vrijwillig engagement en enthousiasme, zonder dit elan te breken?

De G1000 was in de eerste plaats een initiatief van academici en theoretici. Het debat óver het proces zelf werd (nog) niet met de burger gevoerd.

Hoe zorg je voor maatschappelijke inbedding op alle niveaus, voorbij de evidentie communicatie- en marketingcampagnes? Hoe maak je van het vinden van alternatieven voor de huidige systemen een kwestie die niet alleen academici en professionals aanbelangt, maar iedere betrokken burger?

Ja, wij hebben hier ideeën over. Maar neen, wij hebben niet per definitie de antwoorden in pacht, en dat is een goede zaak. We laten ons namelijk bijzonder graag verleiden tot gesprekken over deze onderwerpen, in alle maten en gewichten, aan onze vergadertafel of die van u, en nog liever aan cafétafels, salontafels en keukentafels. Wij zorgen voor de taart.

Initiatiefnemer David Van Reybrouck verzamelt een 15-tal mensen rond zich. Deze groep wordt de stuurgroep van het project, waarin alle grote beslissingen worden genomen. Ze komt aanvankelijk maandelijks bijeen, naar het einde toe tweewekelijks. Daarnaast vormt zich een cockpit, een ‘dagelijks’ bestuur, en ontstaan er gaandeweg een tiental werkgroepen die verschillende deeltaken op zich nemen.

Na twee intensieve vergaderingen staat de procesarchitectuur van de G1000 in grote lijnen op papier. Levuur tekende zowel de procesarchitectuur uit als de projectmanagementstructuur met stuurgroep, cockpit en werkgroepen.

Op een viertalige website wordt het project uit de doeken gedaan. Via een online ideeënbus, ondersteund door een communicatiecampagne, worden ideeën verzameld die de agenda van de G1000 zullen bepalen. Tegelijk loopt een fundraising campagne: als onafhankelijke organisatie kiest de G1000 voor crowd funding: het volledige project wordt door donaties gesponsord.

Via een mix van steekproeftrekking en gerichte rekrutering worden 1000 burgers geselecteerd en vervolgens uitgenodigd om deel te nemen aan het deliberatieve evenement in Brussel dat plaats vindt op 11 november 2011. Op basis van de grootschalige online bevraging uit de vorige fase worden drie hoofdthema’s naar voor geschoven. De deelnemers worden verspreid over 81 tafels en uitgenodigd om hun visie op de thema’s toe te lichten en erover in gesprek te gaan met de andere deelnemers aan hun tafel. Levuur verzorgt de procesbegeleiding in samenwerking met tientallen vrijwilligers.

De G-Off liet via een software toepassing (Syntetron) online discussie toe. De G-Home’s zijn lokale initiatieven: burgers in heel België verzamelen zich om aan plaatselijke tafels dezelfde thema’s te bespreken als in Brussel. De deelnemersgroep voor deze G-Homes en G-Offs is volledig op zelfselectie gebaseerd. De burgertop in Brussel wordt live via een website gestreamed naar de G-Homes en de G-Offs.

32 mensen worden geselecteerd uit een lijst van 491 namen, deelnemers van de G1000, de G-Offs of de G-Home die hadden aangegeven dat ze voor deze fase in aanmerking wilden komen. Deze selectie gebeurt op willekeurige basis, maar houdt wel rekening met diversiteit van geslacht, taal, regio en leeftijd. Er wordt ook een ex-post controle voor socio-economische achtergrond uitgevoerd. Deze 32 analyseren en synthetiseren de resultaten van de G1000, en weerhouden één basisthema (‘Hoe omgaan met werk en werkloosheid in onze samenleving?’). Gedurende drie weekends komen ze samen om hierrond basisvoorstellen verder uit te werken en van daaruit concrete beleidsvoorstellen te formuleren. Ze werken volgens de methode van het ‘burgerpanel’ (ook wel een ‘consensusconferentie’ genoemd) en kunnen zelf vrij bepalen welke onderwerpen ze willen behandelen en hoe. (bv. door experts en belanghebbenden uit te nodigen). Ze komen samen tot een eindrapport met aanbevelingen. Ook hier zorgde Levuur voor het procesontwerp en de begeleiding.

Tijdens de slotceremonie wordt het eindrapport plechtig overhandigd aan alle Parlementsvoorzitters, aan de pers en de sympathisanten. Het is ook te downloaden op www.g1000.org.