Gemeente Kortenberg

“Burgers rechtstreeks in gesprek laten gaan met politici en medewerkers? Dat gaat niet werken”. Een uitspraak die we meer dan eens horen bij het opzetten van participatieve processen in gemeenten en steden, en die gepaard gaat met een aantal argumenten, meestal gebaseerd op eerdere ervaringen met inspraakmomenten.

• De politici zullen uit profileringsdrang het debat overstemmen en monopoliseren, de andere deelnemers zullen zich niet kunnen of durven uitspreken.
• Burgers hebben meestal niet dezelfde dossierkennis en achtergrond, en kunnen dus niet op gelijk niveau meespreken.
• De medewerkers laten het achterste van hun tong niet zien wanneer er politici aanwezig zijn.
• De politiek zal het debat recupereren en de uitkomsten naar haar hand zetten.
  Uiteindelijk zijn het toch de verkozenen die de eindverantwoordelijkheid hebben, burgers moeten hun werk niet overnemen.
• Gemeenteraadsleden uit de oppositie kunnen we er toch zeker niet bij betrekken, die zullen met onze ideeën gaan lopen!

Kortom: je kunt maar beter aparte groepen vormen. Of de resultaten pas in een latere fase terugkoppelen naar de politici. Begrijpelijk. En niet noodzakelijk waar.

Het bestuur van Kortenberg had de moed om tegen deze hardnekkige mythe in te gaan, en samen met VVSG en Levuur een meerpartijenproces op te zetten over de toekomst van de gemeente in 2020. Het resultaat:

• Boeiende en constructieve gesprekken waarin de deelnemers gezamenlijke, wervende toekomstbeelden formuleerden voor hun gemeente en deze vervolgens vertaalden in concrete ambities, acties en projecten.
• Een nieuw charter van Kortenberg, waarbij burgers en bestuur zich engageerden om de toekomstvisie en de grondbeginselen waar te maken. Alle belangrijke beleidsbeslissingen van het bestuur worden vanaf nu getoetst aan dit charter.
• Een andere manier van besturen met nadruk op transparante processen en nieuwe vormen van participatie.

In Kortenberg betekende dit concreet: 1) een gevarieerde groep burgers (hoewel het moeilijk blijft om kwetsbare doelgroepen bij zo’n dag te betrekken), 2) een vertegenwoordiging van gemeenteraadsleden (coalitie én oppositie), leden van het college en het OCMW-bestuur, en 3) een groep medewerkers van zowel gemeente als OCMW.

Kies er net als Kortenberg voor om oude, vertrouwde formules en aanpakken los te laten. Geef de deelnemers veel ruimte om een creatieve bijdrage te kunnen leveren in plaats van strakke krijtlijnen uit te zetten waarbinnen ze hun zegje mogen doen. Erken en activeer het potentieel dat er aanwezig is, zodat het ook de lokale gemeenschap kan versterken en niet enkel gericht is op het beleid.

Een mens is zoveel meer dan zijn of haar rol of functie. In Kortenberg werd tijdens het hele traject veel aandacht besteed aan het menselijke aspect: burgemeester of burger, mensen zijn we allemaal. Iedereen werd uitgenodigd om vanuit eigen naam te spreken, en er werd in de allereerste plaats appel gedaan op passie en verantwoordelijkheid, eerder dan op expertise of beslissingsbevoegdheid.

Bijvoorbeeld door 1 op 1 interviews te organiseren tussen de deelnemers onderling, vertrekkend vanuit persoonlijke verhalen, waardering en gezonde nieuwsgierigheid. Of door, zoals in Kortenberg op voorhand een groep burgers en medewerkers een mini-opleiding te geven tot tafelbegeleider. Gelijkwaardig is namelijk niet hetzelfde als gelijk: verschillen zijn nodig. De kunst is om de blik van alle deelnemers te verbreden en verschillen constructief in te zetten voor een gemeenschappelijk doel.

Kies niet voor een werkvorm waarin één van de stakeholdersgroepen al jarenlang ervaring heeft (bv. het klassieke politieke debat), maar zorg voor vernieuwende en creatieve methodieken die voor alle deelnemers verrassend en nieuw zijn, liefst net buiten hun comfortzone: een (haalbare) stretch werkt verbindend.

700 jaar geleden werd in Kortenberg het eerste officiële stedenpact getekend. Nu, zovele eeuwen later, komen Kortenbergenaren weer bijeen om een nieuw charter te tekenen. Een symboliek die kan tellen, en die duidelijk verbinding bracht, voorbij functies of rollen. Iedere stad of gemeente heeft wel zo een verhaal, een geschiedenis, een identiteit – niet altijd even in het oog springend als in Kortenberg, maar toch de moeite waard om boven te spitten en in te zetten.

Kortenberg stond voor een feestjaar: 700 jaar geleden werd het Charter van Kortenberg ondertekend, het eerste officiële pact op het Europese vasteland waarbij hertog Jan van Brabant rechten en vrijheden gaf aan de steden. Een perfect moment voor een vernieuwend participatieproces, vond de burgemeester, en hij klopte hiervoor aan bij de VVSG en Leen Van Lindt, procesbegeleider van Levuur.

Voorbereiding door een projectgroep van 10 mensen met daarin vrijwillige burgers, de burgemeester, een ocmw-raadslid, een raadslid van de oppositie en de cultuurbeleidscoördinator (tevens projectleider).

Deze groep vormde de motor achter het project:

• tekende het traject uit samen met de begeleider
• mobiliseerde inwoners uit verschillende groepen voor de toekomstdag
• formuleerde een goede vraagstelling voor de gesprekken: waar willen we rond bevragen en doen dromen?

Naast de klassieke communicatiemedia, zorgde vooral de oproep aan de scholen voor de nodige weerklank. Kinderen van de lagere scholen legden hun toekomstdromen vast in honderden kleurrijke en inspirerende tekeningen.

Tijdens deze dag creëerden een groep van 85 inwoners toekomstbeelden voor de gemeente. In de namiddag vertaalden we deze in concrete ambities, acties en projecten.

• Richtvragen: “Waar willen we staan in 2020? In welke gemeente willen wij dan leven? In welke omgeving willen we onze (klein)kinderen zien opgroeien?”
• De leden van de projectgroep namen de rol op van tafelbegeleider

De toekomstbeelden en de acties werden gevisualiseerd op twee grote spandoeken. Op de opendeurdag van de gemeente en op de Charterfeesten plakten vele bezoekers er hun ideeën, dromen en concrete voorstellen bij.

Er werd een nieuw Charter van Kortenberg uitgeschreven en ondertekend door het college, de gemeenteraadsleden én de deelnemers aan de toekomstverkenning. Dit charter bevat zes grondbeginselen waarop bestuur en burgers de gemeente en de lokale gemeenschap in de toekomst zullen baseren. Zo werd bijvoorbeeld in het voorjaar van 2013 het meerjarenbeleidsplan getoetst aan dit Charter.